کوشکی ترکمن

دیوار بزرگ گرگان، طولانی ترین اثر معماری ایران باستان و بعد از دیوار چین دومین دیوار تاریخی جهان با ۲۰۰ كیلومتر طول، در دشت گرگان و تركمن صحرا قرار دارد. این دیوار از شرق دریای خزر در خواجه نفس شروع  و از شمال آق ‌قلعه و گمشیان گذشته پس از پیمودن شمال گنبد به طرف شمال غرب رفته و در كوه ‌های «پیش ‌كمر» محو می‌شود. در نوشته‌های تاریخی ، دیوار بزرگ گرگان را كه مانعی در برابر بیابان‌ گردان آسیای میانه بوده به نام های سد اسكندر ، سد انوشیروان ، سد فیروز ، دیوار دفاعی، قزل آلان ، مار سرخ و … نامیده‌اند و مطالب گوناگونی در مورد آن بیان داشته‌اند. نخستین پژوهش باستان شناسی دیوار گرگان در دوره معاصر توسط «ژاك دمورگان» فرانسوی درست در ۱۰۰ سال پیش صورت گرفت كه قسمتی از مسیر دیوار را روی نقشه ترسیم نمود. بعد از او باستان شناس فرانسوی «آرن» در سال ۱۳۱۲ خورشیدی بخشی از دیوار گرگان را به صورت پیمایشی، شناسایی و معرفی كرد. در سال ۱۳۱۶ خورشیدی «اریك اشمیت» آمریكایی با پرواز بر فراز منطقه، خط قرمز رنگی را در زمین مشاهده كرد كه با پیچ و تاب از دریا به سمت كوه های پیشكمر در شرق استان ادامه یافته است. او با دیدن این منظره عجیب این پرواز را بار دیگر تكرار كرد و باتهیه عكس های هوایی گام مهمی در شناسایی دیوار برداشت. بعد از آن دكتر «محمد یوسف كیانی» در سال ۱۳۵۰ با پرواز مجدد بر روی دیوار موفق به برداشتن عكس های جالب توجهی از دیوار شد و طول دیوار را ۱۷۵ كیلومتر با ۳۲ قطعه وابسته شناسایی كرد. پس از این مطالعات جدید شروع و تا سال ۱۳۵۷ توسط باستان شناسان ایرانی ادامه یافت. اما بعد از آن پژوهش بر روی دیوار اثر باستانی تا تشكیل استان گلستان یعنی سال ۱۳۷۸ متوقف ماند.